Powstańcy warszawscy z Jarocina

80 lat temu o godzinie 17.00 wybuchło Powstanie Warszawskie. Brali w nim udział również jarocinianie – osoby urodzone na terenie naszego powiatu, uczące się w jarocińskim gimnazjum lub związane z Jarocinem już po wojnie.

Na stronie Muzeum Powstania Warszawskiego, a także w książce Agnieszki Cubal „Wielkopolanie ’44” można znaleźć biogramy dziewiętnastu osób związanych z Jarocinem, które 80 lat temu chwyciły za broń, dowodziły, pełniły funkcje łączniczek i sanitariuszek.

Nazwiska trzech kolejnych osób – Antoniego Binkowskiego, Józefa Gołasia i Józefa Myślińskiego możemy od lat znaleźć w publikacjach poświęconych powstaniu, zamieszczanych w prasie jarocińskiej.

Część Ich pamięci!

Antoni Binkowski

Urodzony 23.05.1890 r. w Budach k. Dobrzycy. W czasie I wojny światowej walczył na froncie zachodnim. Ranny został skierowany do jarocińskich koszar. W listopadzie 1918 roku uczestniczył w tworzeniu polskiego oddziału zbrojnego w jarocińskich koszarach. W Powstaniu Wielkopolskim walczył w jednej z jarocińskich kompanii. W okresie międzywojennym pracował w policji państwowej.

Po wybuchu II wojny św. rodzina Binkowskich została wysiedlona do Opoczna w Generalnej Guberni. Antoni przedostał się do Warszawy. W czasie powstania został wzięty do niewoli i rozstrzelany przez Niemców na rogu ulic Chłodnej i Złotej.

Józef Bylewski

Pseudonim: „Grom”. Urodzony w Lipnikach 3.10.1909 r. Udział w konspiracji 1939-1944: Nowogródzki Okręg Armii Krajowej „Nów” – Stołpecko-Nalibockie zgrupowanie AK por. „Góry” („Doliny”). Oddział: Armia Krajowa – Grupa „Kampinos” – pułk „Palmiry-Młociny” – I batalion „Nalibocki” (dawny 78. pp) – 2. kompania por. „Strzały”. Po wyjściu z Kampinosu – 25. pułk piechoty AK Ziemi Piotrkowsko-Opoczyńskiej (Okręg Łódzki Armii Krajowej – Podokręg Piotrków). Szlak bojowy: Kampinos – Jaktorów – Kieleckie. Zmarł 1.06.1991 r. w Jarocinie.

Marian Mieczysław Czarnecki

Pseudonim: „Ruski”, „Ryś”, „Ignacy”. Urodzony 11.02.1907 r. w Rusku, syn Zygmunta hrabiego Czarneckiego z Ruska herbu Prus i Marii Działowskiej z Działowa (von Salendorf) herbu Prawdzic.

Funkcja: dowódca plutonu. Stopień: podporucznik rezerwy kawalerii (1930), porucznik (09.1944). Udział w wojnie obronnej 1939: oficer 17. Pułku Ułanów Wielkopolskich.

Udział w konspiracji 1939-1944: zastępca dowódcy III Odcinka „Wachlarza”. Aresztowany przez Niemców 20.11.1942 r. w okolicy Dawidgródka. 18.01.1943 r. odbity z więzienia w Pińsku przez oddział por. „Ponurego” Jana Piwnika. Po rozwiązaniu „Wachlarza” przeszedł do II Bazy Centrali Zaopatrzenia Terenu (CZT) podległej V Oddziałowi KG AK i Kedywowi KG AK. Oddział: Armia Krajowa – zgrupowanie „Radosław” – batalion „Czata 49”. Szlak bojowy: Wola – 1.08.1944 r. pluton ppor. „Ruskiego” zaatakował kolumnę niemieckich samochodów ciężarowych na ul. Okopowej przy Żytniej. Następnie zdobywał budynek przy ul. Okopowej nr 22 , gdzie schroniła się część załóg niemieckich pojazdów. 2.08.1944 r. pluton zajął kwatery w domach przy ul. Okopowej nr 26 i 28. Z polecenia ppor. „Ruskiego” ludność cywilna wybudowała barykadę na rogu ulicy Okopowej i Leszna. W nocy 4/5.08.1944 r. pluton odebrał zrzut aliancki w rejonie boiska „Skry”. 5.08.1944 r. bierze udział w natarciu batalionu na linii ul. Płockiej. W dniach 9-12.08.1944 r. prowadzi walki w rejonie Stawek. Od 12 do 28.08.1944 r. jest leczony w szpitalach Starego Miasta. Po kolejnym zranieniu, jako niezdolny do dalszej walki przechodzi kanałami do Śródmieścia.

Odznaczenia: Virtuti Militari V klasy. Wniosek odznaczeniowy z 4.09.1944 r. podpisany przez dowódcę batalionu mjr. „Witolda” z uzasadnieniem: „Mając niezagojoną ranę (przestrzelone płuco) na ochotnika wyrusza do akcji wypierania nieprzyjaciela ze szpitala Jana Bożego. Porywa swoim przykładem strzelców. W akcji trafiony zostaje ponownie w płuco. Wzór mężnego, nieliczącego się z niebezpieczeństwem oficera”.

Awansowany do stopnia porucznika rezerwy. Wniosek awansowy z dnia 17.08.1944 r. podpisany przez dowódcę batalionu z uzasadnieniem: „D-ca plutonu. Używany był do wielu samodzielnych zadań, w których jako D-ca wykazał obok dużej odwagi duże zdolności d-cze. Twardy w wykonywaniu zadań. Ranny w wypadzie nocnym.” Kolejny wniosek awansowy do stopnia porucznika z dnia 4.09.1944 r. z uzasadnieniem: „Niezwykle odważny i ofiarny oficer, umiejący pozyskiwać sobie sympatię podkomendnych. Pełen inicjatywy. Z lekka podleczony sam zgłasza się do akcji. Bierze wybitny udział w akcjach Czaty. Ciężko ranny w obronie Stawek.”

Losy po Powstaniu: Wyszedł z ludnością cywilną Zmarł 17.05.1967 r. we Wrocław. Pochowany na Cmentarzu św. Wawrzyńca przy ul. Bujwida.

Antoni Goliński

Pseudonim: „Górnicki”, „Łukasz”. Urodzony 18.09.1897 r. w Komorzu. Funkcja: szef kompanii. Stopień: starszy sierżant. Numer legitymacji AK: 15957.

Udział w konspiracji 1939-1944: Armia Krajowa – batalion „Kiliński” – 1. kompania „Wigry” – pluton 164. Oddział: Armia Krajowa – batalion „Kiliński” – 1. kompania „Wigry” – pluton 164 – od 3.08.1944 szef kompanii. Szlak bojowy: Śródmieście Północ. Losy po powstaniu: niewola niemiecka – brak informacji o miejscach pobytu. Miejsce śmierci: Warszawa.

Józef Gołaś

Urodzony w 1910 r. Nauczyciel i pedagog, działacz związkowy i literat. Przed II wojną światową pracował w publicznej Szkole Powszechnej nr 1 w Jarocinie. Napisał między innymi monografię „Jarocin wczoraj i dziś”.

Po wybuchu wojny został zmobilizowany – uczestniczył w walkach września 1939. Po kapitulacji przeniósł się do Warszawy, gdzie zaangażował się w działalność konspiracyjną, a w 1944 roku brał udział w Powstaniu Warszawskim. We wrześniu tego samego roku dostał się do niewoli hitlerowskiej – osadzono go w obozie koncentracyjnym w Mauthausen. Po wyzwoleniu obozu wyjechał z kraju, a resztę życia spędził na emigracji, angażując się w działalność dziennikarską w prasie polonijnej. (za Muzeum Regionalne w Jarocinie)

Stanisława Grygiel

Pseudonim: „Bratek”. Urodzona 4.05.1914 r. w Rusku.

Adres przed Powstaniem Warszawskim: Warszawa, ul. Potocka 20. Oddział: II Obwód „Żywiciel” (Żoliborz) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej. Dzielnica: Żoliborz, gdzie zginęła prawdopodobnie 30.09.1944. Ciała nie odnaleziono. Po wojnie poszukiwana przez rodzinę za pośrednictwem Polskiego Czerwonego Krzyża.

Poszukująca wówczas Stanisławy bratowa, Maria Grygiel podała, że Stanisława została prawdopodobnie zabita na Żoliborzu 30.09.1944 r. w „Szklanych domach” (przy Mickiewicza 34/36). Miejsce pochówku: Cmentarz Wojskowy na Powązkach – grób rodziny Grygielów, kw. A19, rząd 5, grób 20 – mogiła symboliczna.

Henryk Apolinary Hoffmann

Pseudonim: „Sęp”, „Sęp II”. Urodzony 15.07.1925 r. w Jarocinie.

Stopień: kapral podchorąży. Harcerstwo: przed wojną harcerz 22 WDH, następnie Szare Szeregi – Bojowe Szkoły i Grupy Szturmowe: szeregowy BS-PR-452 i BS-PR-612 – do marca 1944, szeregowy GS-PR-312 plutonu „nowych”GS „Jurand”.

Udział w konspiracji 1939-1944: Kedyw Komendy Głównej Armii Krajowej – Brygada Dywersyjna „Broda 53” – batalion „Zośka”. Adres przed Powstaniem Warszawskim: Warszawa. ul. Złota 22. Oddział: Armia Krajowa – Grupa „Północ” – przydział nieznany. Szlak bojowy: Stare Miasto. Poległ w Szpitalu Jana Bożego przy ul. Bonifraterskiej 10.08.1944 r. W powstaniu brał udział jego brat Tadeusz ps. „Kruk”.

Tadeusz Hoffmann

Pseudonim: „Kruk”. Urodzony 14.04.1927 r. w Jarocinie.

Stopień: strzelec. Adres przed Powstaniem Warszawskim: Warszawa, ul. Złota 22. Oddział: Armia Krajowa – zgrupowanie „Kryska” – 1. kompania – I pluton Szlak bojowy: Górny Czerniaków. Odniesione rany: ranny 4.08.1944 r. ul. Czerniakowska – port. Odznaczenia: Krzyż Armii Krajowej, Warszawski Krzyż Powstańczy, Medal Za Warszawę 1939-1945, Medal Zwycięstwa i Wolności, Krzyż Partyzancki, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Krzyż Zasługi, Medal Komisji Edukacji Narodowej.

Zmarł 6.12.2020 r. W powstaniu brał udział jego brat Henryk ps. „Sęp”.

Franciszek Kaczmarek

Pseudonim: „Mściwy”. Urodzony 9.10.1897 r. w Chrzanie.

Funkcja: zastępca szefa kompanii. Stopień: starszy sierżant. Praca przed wojną: urzędnik w kancelarii Ministerstwa Spraw Wojskowych.

Udział w konspiracji 1939-1944: od 10.04.1941 roku – Warszawski Okręg Armii Krajowej – I Obwód „Radwan” (Śródmieście) – 1. Rejon „Róg” – batalion „Bończa” – 101. Kompania. Adres przed Powstaniem Warszawskim: Warszawa, ul. Narbutta 42 m.25. Oddział: Armia Krajowa – Grupa „Północ” – zgrupowanie „Róg” – batalion „Bończa” – 101. Kompania. Szlak bojowy: Stare Miasto – kanały – Śródmieście Północ.

Losy po powstaniu: niewola niemiecka – jeniec Stalagu XI B Falingbostel. Losy po wojnie: z niewoli powrócił 23.07.1946 r. Odznaczenia: Krzyż Walecznych (dwukrotnie). Zmarł Data 27.11.1977 w Warszawie. Miejsce pochówku: Warszawa, Cmentarz Wojskowy na Powązkach, kw. C 7, rząd II, grób 33.

Janina Kobusińska

Pseudonim: „Janka”. Urodzenia: 3.11.1927 r. w Koźminie Wielkopolskim.

Stopień: strzelec. Udział w konspiracji 1939-1944: Okręg Warszawski Armii Krajowej – batalion łączności – „SP-45” (Stacja Pośrednicząca) łączności dowodzenia V Obwodu Mokotów. Oddział: Okręg Warszawski Armii Krajowej – batalion łączności – „SP-45” (Stacja Pośrednicząca) łączności dowodzenia V Obwodu Mokotów. Szlak bojowy: Ochota – ul. Filtrowa 48. Losy po Powstaniu: wyszła z Warszawy z ludnością cywilną.

Zmarła w Jarocinie 9.07.2012 r. Pochowana na cmentarzu w Koźminie Wielkopolskim.

Romuald Kostrzewa

Pseudonim: „Zygmunt”. Urodzony 25.01.1925 r. w Jarocinie.

Stopień: strzelec. Udział w konspiracji 1939-1944: Okręg Warszawski Armii Krajowej – I Obwód „Radwan” (Śródmieście) – 4. Rejon – XII zgrupowanie im. Łukasińskiego (batalion „Łukasiński”) – Dywizjon 1806 (konspiracyjny 1. pułk strzelców konnych). Oddział: I Obwód „Radwan” (Śródmieście) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – zgrupowanie „Bartkiewicz”.

Szlak bojowy: Śródmieście Północ. Losy po powstaniu: niewola niemiecka – od 13.10.1944 r. leczony w szpitalu jeńców AK w Zeithain.

Losy po wyzwoleniu: 20.06.1945 r. wyjechał do Anglii, żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie – służył w Batalionie Saperów 2 Korpusu w stopniu podchorążego. Losy po wojnie: pozostał na emigracji. Mieszkał w Anglii. Zmarł 25.04.2021 r.

Halina Krajewska

Pseudonim: „Sowa”. Urodzona 6.12.1924 r. w Skoraczewie (gm. Nowe Miasto n. Wartą). Była córką ziemian Tadeusza i Felicji z Karwowskich, właścicieli dworu i majątku w Skoraczewie.

Funkcja: łączniczka. Stopień: strzelec. Udział w konspiracji 1939-1944: jesienią 1939 roku wysiedlona z rodzicami z Wielkopolski, zamieszkała w Warszawie. Maturę zdała wiosną 1944 roku na tajnych kompletach w Liceum im. Juliusza Słowackiego, uczęszczała na prywatne kursy handlowe L.J. Eberta. Harcerka Szarych Szeregów, uczestniczyła w akcjach Małego Sabotażu i w akcji „N” Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK.

Po aresztowaniu siostry Elżbiety nazywanej „Elitką”, od czerwca 1943 roku ukrywała się u rodziny Sadowskich w Białobrzegach. 1 sierpnia 1944 roku nieobecna w Warszawie, na wiadomość o wybuchu powstania dotarła do stolicy, została łączniczką w Podobwodzie „Sławbor” Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej.

Szlak bojowy: Śródmieście Południe Odniesione rany: Ciężko ranna odłamkami w obie nogi i brzuch 10 września 1944 r. na rogu ul. Kruczej i Hożej. Leczona w szpitalu powstańczym przy ul. Szopena. Losy po powstaniu: 7 października 1944 r. wywieziona w grupie rannych do Stalagu XI A Altengrabow, umieszczona w należącym do tego obozu lazarecie w Groß Lübras. Zagrożona amputacją nóg, zmarła 20.11.1944 r. z wyczerpania, odleżyn, dyzenterii i zakażenia, spowodowanych ciężkimi warunkami w jakich przebywali ranni powstańcy warszawscy. Spoczywa na „zaginionym“ cmentarzu przyobozowym w grobie nr. 327 (cmentarz po wojnie zniszczyli żołnierze Armii Czerwonej).

Ewelina Łaniewska-Rolicka

Pseudonim: „Ewa”. Urodzona: 7.06.1905 r. w Cezarówce na Podolu. Imiona rodziców: Jarema/Jeremiasz – Eugenia. Nazwisko panieńskie: Wołk-Łaniewska. Wykształcenie: w 1924 roku ukończyła Państwowe Gimnazjum w Jarocinie, następnie kontynuowała naukę Ukończyła studia w Warszawie i Wilnie. Nauczycielka V Państwowego Gimnazjum i Liceum im. Józefa Poniatowskiego w Warszawie.

Adres przed Powstaniem: Warszawa, ul. Kozietulskiego 2 m. 2 Oddział: II Obwód „Żywiciel” (Żoliborz) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej.

Szlak bojowy: sanitariuszka na Żoliborzu. 29.09.1944 r. trafiona w brzuch na ul. Górskiego 11, gdy szła po wodę dla rannych. Zmarła w wyniku postrzału. Miejsce pochówku: w ogrodzie na posesji Górskiego 11, następnie 19.04.1945 roku ekshumowana do mogiły zbiorowej w al. Wojska Polskiego. Po wojnie ekshumowana na Powązki Wojskowe do kwatery „Żywiciela”

Ewelina Łaniewska-Rolicka została upamiętniona na tablicy odsłoniętej w 1969 roku w jarocińskim liceum.

Informacje dodatkowe i losy rodziny: Siostra dr. Katarzyny Łaniewskiej – „Dr Kasi” ze szpitala obozowego w KL Auschwitz- Birkenau. Syn Eweliny – Janusz Andrzej Rolicki (ur. 22 października 1938 w Wilnie) był po wojnie dziennikarzem „Polityki”. Po wprowadzeniu stanu wojennego złożył legitymację partyjną i odmówił weryfikacji, w konsekwencji czego przez następne dwa i pół roku był bezrobotny. W latach 1996–2001 pełnił funkcję redaktora naczelnego „Trybuny”.

Józef Myśliński

Urodził się 18 marca 1893 roku w Jarocinie, syn Ignacego. Walczył w 1. Jarocińskiej kompanii w czasie powstania wielkopolskiego wspólnie z bratem Wacławem. Działacz wielu organizacji społecznych, min. OSP w Jarocinie. W okresie międzywojennym był ławnikiem TUP w Jarocinie. Wywieziony w czasie okupacji do Generalnej Guberni skąd przedostał się do Warszawy. Po wybuchu powstania walczył szeregach powstańców w obronie stolicy. Przeżył powstanie i po wojnie wrócił do Jarocina. Zmarł 2 września 1972r. Spoczywa w rodzinnym grobowcu na cmentarzu parafialnym w Jarocinie. Jego brat Wacław został aresztowany przez Gestapo i torturowany. Zmarł w więzieniu kieleckiego gestapo. (za Andrzej Gogulski, jarocinska.pl)

Domicel Prusinowski

Urodzony 28.08.1925 r. w Kotlinie.

Oddział: Armia Krajowa – Grupa „Północ” – przydział nieznany. Szlak bojowy: Stare Miasto. Okoliczności śmierci: poległ w sierpniu 1944 r. w PWPW przy ul. Sanguszki 1.

Jerzy Rasiński

Pseudonim: „Lotnik”. Urodzony 25.03.1924 w Jarocinie.

Stopień: strzelec. Udział w konspiracji 1939-1944: Komenda Główna Armii Krajowej – pułk „Baszta” – batalion „Karpaty” – kompania K-2 – II pluton. Oddział: Komenda Główna Armii Krajowej – pułk „Baszta” – batalion „Bałtyk” – kompania B-3. Szlak bojowy: Mokotów. Losy po powstaniu: niewola niemiecka – brak informacji o miejscach pobytu.

Władysław Skiba

Urodzony 10.06.1915 w Roszkowie.

Funkcja: sanitariusz. Oddział: Armia Krajowa – Grupa „Północ” – zgrupowanie „Róg” – Brygada Dyspozycyjno-Zmotoryzowana NSZ „Koło” – Szpital Polowy ul. Długa 10/12. Szlak bojowy: Stare Miasto do 2.09.1944 r. – wyszedł z ludnością cywilną.

Florian Skowroński

Pseudonim „Fred II”. Urodzony 23.07.1914 r. w Jarocinie.

Stopień: kapral. Adres przed powstaniem Warszawskim: Warszawa ul. Piotra Skargi 58c. Oddział: Komenda Główna Armii Krajowej – pułk „Baszta” – batalion „Bałtyk” – kompania B-2. Szlak bojowy: Mokotów. Losy po powstaniu: niewola niemiecka.

Witold Sokolnicki

Pseudonim: „Kaczmarek”. Urodzony 14.06.1906 r. w Siedleminie.

Stopień: major. Przebieg służby wojskowej do 1939 r.: od roku 1925 służył w 15 Pułku Ułanów Poznańskich, w roku 1927 ukończył w stopniu podporucznika Oficerską Szkołę Kawalerii w Grudziądzu z I lokatą, w roku 1934 rozpoczął studia w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie, kontynuując je w Ecole Superieure de Guerre w Paryżu, gdzie otrzymał dyplom oficera sztabu generalnego. Po powrocie do kraju objął stanowisko I oficera sztabu Krakowskiej Brygady Kawalerii.

Udział w wojnie obronnej 1939 r.: we wrześniu 1939 r. oficer sztabu Krakowskiej Brygady Kawalerii.

Udział w konspiracji 1939-1944: Komenda Główna Armii Krajowej – Oddział II (Informacyjno-Wywiadowczy). Oddział: uczestnik Powstania Warszawskiego – brak informacji na temat przydziału.

Losy po powstaniu: wyszedł z Warszawy z ludnością cywilną. Według innych wersji pojmany przez Niemców 8 sierpnia 1944 r. zdołał zbiec i do końca wojny przebywał w Krakowie. Losy po wojnie:

Po zakończeniu działań wojennych powrócił do Wielkopolski i od razu rozwinął ożywioną działalność: najpierw jako pełnomocnik do spraw zagospodarowania poniemieckich gospodarstw rolnych, a później w spółdzielczości inwalidzkiej, pełniąc od roku 1957 obowiązki prezesa Zarządu Okręgowego Związku Spółdzielni Inwalidów w Poznaniu. Radny Miejski, prezes Zarządu Okręgowego oraz wiceprezes Zarządu Głównego Związku Inwalidów Wojennych. Zmarł 1.08.1968 r.

Stefan Stachowiak

Absolwent Państwowego Gimnazjum w Jarocinie w 1939 roku.

Upamiętniony na tablicy odsłoniętej w 1969 roku w jarocińskim liceum z nazwiskami absolwentów poległych w czasie II wojny światowej, ze wskazaniem, że zginął w Postaniu Warszawskim.

Władysław Szudliński

Pseudonim: „Paprzyca”. Urodzony w 1889 r. w Jarocinie.

Stopień: starszy strzelec. Udział w konspiracji 1939-1944: VI Obwód (Praga) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 5 Rejon. Oddział: Armia Krajowa – Grupa „Północ” – przydział nieznany. Szlak bojowy: Stare Miasto do 2.09.1944 r. – wyszedł z ludnością cywilną. Zmarł 14.09.1948 r. w Wałbrzychu.

Tadeusz Witczak

Pseudonim: „Karbid”. Urodzony 22.10.1922 r. w Jarocinie.

Stopień: starszy strzelec. Oddział: Armia Krajowa – VII zgrupowanie (batalion) „Ruczaj” – 1. kompania – pluton 138. Szlak bojowy: Śródmieście Południe. Losy po powstaniu: niewola niemiecka – brak informacji o miejscach pobytu.

Źródło: Muzeum Powstania Warszawskiego

 

Tags
Skip to content